Wywoływacz typu Diafine

[Tomasz.]

Ta ulotke juz cytowales, ale to jedna z wielu i to tej „aktualnej” generacji. Niestety niewiele wnosi do tematu.

to jak możesz to podeślij linki lub pliki z dokładniejszymi informacjami na temat tego wywoływacza. Nigdy go nie używałem, ale może czas go przetestować...

[miki11]

Ostatnio w dziale Prezentacja rozwinęła się ponownie dyskusja na temat wywoływacza Diafine. Ponieważ Kolega oKuba pokazał bardzo dobre wyniki, kilku z nas chyba dość realnie zainteresowało się tematem. W każdym razie ja na pewno. No i teraz próbuję zebrać wszelkie aktualne informacje w jednym miejscu (stąd ten temat), aby uszczegółowić wiedzę na temat spotykanego w sieci wywoływacza typu Diafine.

Zacznę od recepty nr 47 z "The Darkroom Cookbook", gdzie na stronie 230 mamy taki oto wpis:
---
FORMULA #47
Diafine Type

This formula gives a one-stop true speed increase, with grain and sharpness equivalent to Kodak D-76. This developer is panthermic, meaning it can be used at any temperature between 68F/20C and 80F/28C without altering the time.

SOLUTION A
Water at 125F/52C, 750.0 ml
Sodium sulfite, 35.0 g (siarczyn sodu bezwodny)
Hydroquinone, 6.0 g
Phenidone, 0.2 g
Sodium bisulfite, 6.0 g (wodorosiarczyn sodu)
Water to make 1.0 liter

SOLUTION B
Water at 125F/52C, 750.0 ml
Sodium sulfite, 65.0 g
Borax, 20.0 g
Water to make 1.0 liter

Soak in the A bath for 3 minutes and then move to the B bath for 3 minutes without rinsing in between. Do not use a presoak.
Do not use an acid stop bath. Use a water rinse for 30 seconds to 1 minute. A good fixer to use with this formula is Photographers’ Formulary TF-4.
---

Jak widać, mamy tu Boraks w roztworze B, zamiast metaboranu sodu (przytaczanego wcześniej na forum). W linku podanym przez Kolegę aka, znalazłem dyskusję o zastąpieniu metaboranu sodu boraksem z komentarzem, że daje to efekt "like the D76".

Generalnie wodorosiarczyn sodu możemy (wg Kolegi rbit9n) zastąpić pirosiarczynem sodu w wagowej proporcji 1:1. Natomiast Kolega J.A. podał przykład zastąpienia metaboranu sodu boraksem z dodatkiem wodorotlenku sodu (w proporcji wagowej 4,64:0,95 na każdy 1 g metaboranu sodu). Tu też jestem ciekaw zmian w stylu obrazu, jakie to powoduje.

No to dyskusja rozpoczęta. W załączniku karta oryginalnego Diafine.

[miki11]

Wg Kolegi zladygin receptura wygląda tak:

---
Diafine substitute

Solution A:

Woda (Water) (50-52°C) - 1500 ml
Bezwodny Siarczyn Sodu (Sodium Sulfite anhydrous - Na2SO3) - 70 g
Hydrochinon (Hydroquinone) - 12 g
Fenidon (Phenidone) - 0,4 g
Wodorosiarczyn Sodu (Sodium Bisulfite - NaHSO3) - 12 g

Zimna woda do (Cold water to make) 2000 ml


Solution B:

Woda (Water) (50-52°C) - 1500 ml
Bezwodny Siarczyn Sodu (Sodium Sulfite anhydrous - Na2SO3) - 130 g
Metaboran Sodu czterowodny (Sodium Metaborate tetrahydrate - NaBO2) - 40 g

Zimna woda do (Cold water to make) 2000 ml
---

I to jest obecnie dla mnie punkt wyjścia. (Pytanie o rodzaj Metaboranu Sodu, czy jest to wersja bezwodna, czterowodna, czy ośmiowodna?) Wodorosiarczyn Sodu można zastąpić Pirosiarczynem Sodu w stosunku wagowym 1:1.

[J.A.]

Na pewno uważasz, że należy tworzyć kolejny wątek?

[miki11]

Na pewno uważasz, że należy tworzyć kolejny wątek?

Moją intencją jest zebranie wszelkich informacji na ten temat, miejsce nie jest istotne. Jak się pewnie zgadzamy, dział Prezentacje nie jest optymalny do tej dyskusji. Chodzi tylko o to, żeby informacje były dostępne i łatwo je było odnaleźć. Administracja na pewno zrobi to, co uzna za optymalne. Wyszukiwanie po kawałku w wielu wątkach nie jest moim marzeniem.

[zladygin]

Przenieść debatę z prezentacji, czy w dwoich postach zawarłeś wszystkie zawarte tam tezy?

[aka]

Przenieść debatę z prezentacji, czy w dwoich postach zawarłeś wszystkie zawarte tam tezy?

Co się będziesz trudził, usuń

[miki11]

Przenieść debatę z prezentacji, czy w dwoich postach zawarłeś wszystkie zawarte tam tezy?

Wydaje mi się, że istotne elementy tu zebrałem, chyba że Koledzy mają jeszcze coś do uzupełnienia.

A merytorycznie, cel tego tematu to ustalenie optymalnego i precyzyjnego składu zamiennika Diafine, który kilku z nas być może podda testom (ja na pewno spróbuję, ale ja na razie działam tylko na małym obrazku) i potwierdzi pozytywne wyniki. Na dzisiaj chciałbym jeszcze raz potwierdzić poprawność:

a. Zamiany wodorosiarczynu sodu na pirosiarczyn sodu w stosunku wagowym 1:1

b. Zamiany metaboranu sodu na boraks + wodorotlenek sodu (w proporcji wagowej 4,64:0,95 na każdy 1 g metaboranu sodu). Tutaj jestem ostrożny, taką możliwość podał Kolega J.A. (za co dziękuję) w recepturze XTOL. Natomiast my rozmawiamy o Diafine. Jeżeli zamiast 20 gramów metaboranu na litr wody damy 92,8 g boraksu i 19 g silnego wodorotlenku sodu to jak to wpłynie na odczyn roztworu (nie wspominając o działaniu na skórę i oczy). Czy nie otrzymamy stosunkowo silnie alkalicznego środowiska i co to oznacza dla procesu wywoływania. Moja wiedza na ten temat jest zbyt wątła, abym chciał to przesądzać. Proszę tutaj o merytoryczne wsparcie Kolegów chemików (najlepiej chemików ciemniowych).

Jeszcze raz napiszę, nie interesują mnie wyniki "jak D76", bo ten sobie składam od dawna. Jest prosty i tani. Natomiast to, co pokazał z Diafine Kolega oKuba moim zdaniem jest warte odrobiny wysiłku umysłowego i testów praktycznych.

[miki11]

Idąc za wskazówką Kolegi rbit9n otworzyłem "The Darkroom Cookbook" na 194 stronie, gdzie czytamy:
---
Metaboran Sodu (Sodium Metaborate - NaBO2)

Nazwy handlowe: Kodak Balanced Alkali, Kodalk.

Wygląd: białe kryształy.

Zastosowania: jako łagodny przyśpieszacz alkaliczny w wywoływaczach o umiarkowanej lub wysokiej alkaliczności. Stosowany w celu uniknięcia tworzenia się gazu w kontakcie z kwasem. W ten sposób minimalizuje się możliwość powstawania pęcherzy.

Zamienniki: Metaboran Sodu oktahydrat (*8H2O) i zrównoważona zasada Kodalk są w praktyce takie same. Substytucja może być dokonywana wagowo.
Inną możliwością zastąpienia Metaboranu Sodu oktahydratu (*8H20) jest użycie 9,5 g wodorotlenku sodu i 45,4 g dziesięciowodnego boraksu (tetraboranu sodu, Na2B4O7*10H2O) w wodzie o objętości 1 litra. Jest to odpowiednik 10% roztworu Metaboranu Sodu oktahydratu. 20 ml 10% roztworu to 2 g, 25 ml 10% roztworu to 2,5 g i tak dalej (zob. Zrównoważona zasada).

[miki11]

Na stronie 177 czytamy:
---

Alkalia Zrównoważone (Balanced Alkali, KODALK)

Wygląd: Białe kryształy.

Zastosowania: Zasada stosowana jako przyspieszacz w wywoływaczach o aktywności pośredniej między węglanem a boraksem. Wywoływacze zawierające alkalia zrównoważone mają zwykle pH od 9,0 do 10,0, a ich stężenie waha się od 2 do 50 g/L.
Zaletą tej zasady jest prawie proporcjonalna zmiana aktywności wywoływacza przy zmieniającym się stężeniu zasady, co pozwala na precyzyjną regulację aktywności średnio alkalicznego wywoływacza. Drugą zaletą jest to, że zrównoważona zasada alkaliczna nie uwalnia gazu po dodaniu do płukania kwasem lub kąpieli utrwalającej, co minimalizuje powstawanie "pęcherzy".

Zamienniki: Zrównoważona zasada jest formułą zastrzeżoną przez Eastman Kodak Company i nie jest już produkowana. Istnieje jednak wiele opublikowanych receptur, które nadal wymagają jej stosowania. Wiadomo, że jego skład to metaboran sodu, oktahydrat. Metaboran sodu jest powszechnie sprzedawany w postaci oktahydratu, ponieważ jest on najbardziej stabilny. Dlatego można go zastąpić w stosunku wagowym.
Węglan sodu może być również stosowany jako zamiennik zasady zrównoważonej. Dwie części wagowe zasady zrównoważonej są w przybliżeniu równoważne jednej części wagowej węglanu sodu, monohydratu, w normalnych urządzeniach. Bardziej precyzyjnym zamiennikiem jest użycie 5,9 grama monohydratu węglanu sodu na każde 10 gramów zasady zrównoważonej.
Inną możliwością jest użycie 4 części węglanu sodu, monohydratu, i 1 części boraksu, aby uzyskać tę samą wagę zasady zrównoważonej (np. 10 gramów zasady zrównoważonej równa się 8 gramom węglanu i 2 gramom boraksu).
Uwagi: Osad zasadowego siarczynu glinu powstaje czasami, gdy wywoływacz zawierający węglan sodu wejdzie w reakcję z częściowo wyczerpaną kąpielą utrwalającą, utwardzaną kwasem. Tendencja do tworzenia się szlamu w niektórych kąpielach utrwalających jest zminimalizowana, gdy stosuje się wywoływacze zawierające zasadę zrównoważonej alkaliczności. (zob. Metaboran sodu)

[oKuba]

Dzisiaj sprawdzę czy znalezione zrodlo z metaboranem sodu, sprzedaje ten wlasciwy. Jesli tak, to kosztuje 26,- Euro za 1/2kg, brutto wg. cennika z 2022. Pewnie otrzymam tez aktualny cennik

[miki11]

Znalazłem też tutaj, z tym że czterowodny:

https://warchem.pl/pl/p/BORAN-SODU-4hydrat-czysty/2255

No i nie wiem, czy przeliczać ilość na bezwodny, czy nie. W opisie u góry czytam m.in.:

"Metaboran Sodu oktahydrat (*8H2O) i zrównoważona zasada Kodalk są w praktyce takie same. Substytucja może być dokonywana wagowo."

"Zrównoważona zasada jest formułą zastrzeżoną przez Eastman Kodak Company i nie jest już produkowana. Istnieje jednak wiele opublikowanych receptur, które nadal wymagają jej stosowania. Wiadomo, że jego skład to metaboran sodu, oktahydrat. Metaboran sodu jest powszechnie sprzedawany w postaci oktahydratu, ponieważ jest on najbardziej stabilny. Dlatego można go zastąpić w stosunku wagowym."

I - jak dla mnie - to w dalszym ciągu nie jest ścisły opis. Skoro jednak wersja ośmiowodna jest najbardziej stabilna, być może ją właśnie warto wybrać i przeliczyć niezbędną ilość. Tylko pozostaje pytanie, którą wersję mamy w recepturze.

[aka]

Bez wysiłku "intelektualnego":
Photobinbook.com
"Michael Gudzinowicz" <bg174@F...> wrote on Dec 22, 2000
I've included the proportions required to make 100 g metaborate. The Kodalk
Balanced Alkali MSDS on the EKC website indicates that it is composed of
sodium metaborate octahydrate.

Kodak probably had a patent for a fusion process to make the compound,
but you don't want to go off in that direction, since you want the
product in solution, and not as a crystaline solid.

What you need to know is:

100 g Kodalk (sodium metaborate octahydrate) == 40.5 g borax + 9.53 g NaOH

How to get there is outlined below:

Sodium metaborate (NaBO2) undergoes hydrolysis upon solution to give sodium
hydroxide and boric acid (a very weak acid):

NaB02 + 2 H2O <->>> Na+ + OH- + H3BO3

Borax, the decahydrate of sodium tetraborate (Na2B4O7), may be thought of
as being composed of two metaborate molecules and one of boric anhydride:

Na2B4O7 == 2 NaBO2 + B2O3

Upon dissolution, the products of metaborate from borax are as above, but
multiplied by two below:

2 NaB02 + 4 H2O <->>> 2 Na+ + 2 OH- + 2 H3BO3

The boric anhydride is hydrolyzed to boric acid:

B2O3 + 3 H2O <->>> 2 H3BO3

Overall, the products are:

Na2B4O7 + 7 H2O <->>> 2 Na+ + 2 OH- + 4 H3BO3

If one were to add two mol NaOH to each sodium tetraborate, the products
would be equivalent to those derived from metaborate:

Na2B4O7 + 7 H2O + 2 NaOH <->>> 4 Na+ + 4 OH- + 4 H3BO3

4 NaBO2 + 8 H2O <->>> 4 Na+ + 4 OH- + 4 H3BO3

Molecular weights:

Borax (sodium tetraborate decahydrate) 381.42
Sodium metaborate octahydrate 209.82
Sodium hydroxide 40.01

Since two mols of NaOH are required per tetraborate:

381.42 g borax + 80.02 g NaOH == 839.2 g metaborate octahydrate
(all in solution)

Or to make a quantity equivalent to 100 g sodium metaborate octahydrate:

100 g sodium metaborate tetrahydrate == 40.5 g borax + 9.53 g NaOH

[oKuba]

Tylko pozostaje pytanie, którą wersję mamy w recepturze.

W przepisie jest oktahydrat, znaczy tetrahydrat

[miki11]

Dzięki aka, za ten jednak dość intelektualny wywód chemiczny. Faktycznie, wynika z niego, że traktując te związki jako roztwór (czyli aniony i kationy) mamy równoważną ich ilość. Rozumiem, że w reakcji Na2B4O7 + 7 H2O + 2 NaOH <->>> 4 Na+ + 4 OH- + 4 H3BO3 owe 7 cząsteczek wody nie ma żadnego związku z wodą "hydratową" boraksu (dziesięciowodnego). Z tych opisów coraz wyraźniej widać, że ta zrównoważona zasada jest mocno alkaliczna, nie sądziłem że aż tak.

Może jest zbyt rano (i jeszcze się nie obudziłem), ale nie pasuje mi końcówka tego wywodu:

"Or to make a quantity equivalent to 100 g sodium metaborate octahydrate:
100 g sodium metaborate tetrahydrate == 40.5 g borax + 9.53 g NaOH"

To robimy tutaj substytut metaboranu cztero-, czy ośmiowodnego?

I jeszcze inne źródełko ogólnie o tym substracie:

"Metaboran sodu jest także składnikiem wywoływaczy i uzupełniaczy fotograficznych. Jego główną funkcją jest działanie jako środek buforujący, stosowany do ścisłej kontroli pH roztworów. Dzięki temu produkuje wysokiej jakości drobnoziarniste wywoływacze czarno-białe i pomaga zapewnić prawidłowy balans kolorów w wywoływaczach kolorowych."